پمپ آب خانگی، مسئول تأمین فشار آب در بسیاری از ساختمان‌های مسکونی و اداری است. اما تنها با نصب پمپ تضمینی برای عملکرد ایمن، پایدار و متناسب سیستم آبرسانی وجود ندارد. پمپ آب خانگی اگر مستقیم به برق متصل باشد و تجهیزی برای کنترل ورودی آب یا میزان خروجی درنظر گرفته نشود، صرف‌نظر از اینکه شیرهای آب باز باشند یا بسته و حتی اینکه فشار آب ورودی کافی باشد یا نه، کار خواهد کرد و همین وضعیت عواقب زیادی به دنبال خواهد داشت.
به همین علت تکنسین‌ها توصیه می‌کنند که از تجهیزات مختلف برای کنترل فشار آب کمک بگیرید. دو ابزار رایج در این میان، ست کنترل و منبع انبساط (همان مخزن تحت فشار) هستند که بسته به شرایط، مزایا و محدودیت‌های خاص خودشان را دارند. همین تفاوت باعث می‌شود خریداران به تردید بیفتند و از خود بپرسند که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط؟ در چه شرایطی منبع تحت فشار بهترین گزینه است؟ و در چه مواقعی باید سراغ ست کنترل برویم؟
در این مقاله از آتور صنعت به تفاوت ست کنترل و منبع تحت فشار می‌پردازیم و دقیق بررسی می‌کنیم که کدام راهکار برای ساختمان شما مناسب‌تر است.
مقایسه ست کنترل و منبع انبساط
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، مدیریت صحیح فشار در سیستم‌های پمپاژ خانگی به تجهیزاتی مثل ست کنترل یا منبع انبساط وابسته است. هردو با این هدف به کار گرفته می‌شوند که بتوانند جریان آب را هوشمندانه کنترل کنند و از روشن و خاموش شدن مکرر پمپ جلوگیری نمایند.
مخزن تحت فشار سال‌هاست به‌عنوان یک جزء ثابت در سامانه‌های آبرسانی و گرمایشی به‌کار می‌رود و با ذخیره بخشی از آب در محفظه فشرده، نقش ضربه‌گیر فشار و حافظ عمر پمپ را ایفا میکند.
با ورود ست کنترل‌های الکترونیکی به بازار، این الگو در بسیاری از ساختمان‌های کوچک‌تر تغییر کرد. ست کنترل به‌عنوان راهکاری جمع‌وجورتر و اتوماتیک، توانست در ساختمان‌های زیر 5 طبقه جایگزین مخزن شود. با این حال، بسیاری از ساکنین مجتمع‌های بزرگتر از این مقدار یا ساختمان‌های زیر 8 واحدی هنوز تردید دارند که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط.
در ادامه، این دو تجهیز را دقیق‌تر معرفی می‌کنیم تا بتوانید تفاوت‌ها را بهتر درک کنید.
مخزن تحت فشار چیست؟
مخزن تحت فشار یا منبع انبساط (pressure tank) که با نام آکومولاتور هیدرولیکی هم شناخته می‌شود، محفظه‌ای است که برای ذخیره‌سازی آب تحت فشار طراحی شده. این مخزن معمولاً یک دیافراگم یا بالون داخلی دارد که آب را از توده‌ی هوا جدا میکند.
با ورود آب به مخزن، هوا فشرده می‌شود و فشار بالا می‌رود. این فشار ذخیره‌شده حتی زمانی که پمپ خاموش است، می‌تواند آب را به سیستم برساند. در نتیجه جریان یکنواخت‌تری ایجاد می‌شود، از روشن و خاموش شدن مکرر پمپ جلوگیری می‌شود و میزان استهلاک تجهیزات کاهش پیدا میکند.
نحوه عملکرد مخزن تحت فشار
منبع انبساط پیش از اینکه شروع به کار کند، بایستی فشاری اندکی کمتر از فشار شروع به‌کار پمپ (مثلاً حدود 0.2 بار کمتر) داشته و شارژ باشد. وقتی آب از سوی پمپ به مخزن فرستاده می‌شود، به هوای داخل آن فشار می‌آید تا به سطح تعیین شده برسد.
زمانی که یکی از شیرها در محل باز شود، ابتدا آب از خودِ مخزن خارج می‌شود. تنها در صورتی که فشار موجود داخل مخزن از حد تعیین‌شده پایینتر برود، پمپ دوباره شروع به‌کار میکند. این چرخه باعث می‌شود که پمپ بابت هر مرتبه باز کردن شیر، روشن و خاموش نشود، عمر طولانی‌تری داشته باشد و فشار یکنواخت‌تری فراهم گردد.
کاربردهای منبع انبساط
- سیستم‌های آبرسانی خانگی، آپارتمانی و ویلایی مبتنی بر منبع و چاه؛
- تأمین آب روستایی و آبیاری ( مخصوصاً در شرایطی که نیاز به فشار پایدار وجود دارد)؛
- سیستم گرمایش ساختمان.
مزایای مخزن تحت فشار
- جلوگیری از استارت‌های متوالی پمپ و افزایش عمر موتور؛
- حفظ فشار و دبی ثابت در زمان نیاز؛
- طراحی ساده و مکانیکی، با قابلیت اطمینان بالا.
محدودیت‌ها
- نیازمند شارژ منظم و مراقبت برای جلوگیری از اشباع‌شدن با آب (زمانی که هوا از بین رفته باشد)؛
- به‌تنهایی نمی‌تواند پمپ را روشن یا خاموش کند و معمولاً با کلید اتوماتیک استفاده می‌شود.
ست کنترل پمپ چیست؟
ست کنترل پمپ، جایگزینی الکترونیکی برای کلیدهای مکانیکی سنتی است. به‌جای فنر و دیافراگم مکانیکی، این تجهیز با بهره‌گیری از حسگرها، مدارهای الکترونیکی و منطق هوشمند، فرآیند عملکرد پمپ را کنترل میکند. برخی از مدل‌های پیشرفته حتی در یک دستگاه جمع‌وجور، امکاناتی مانند تشخیص جریان، پایش فشار و محافظت در برابر خشک‌کارکردن را همزمان ارائه می‌دهند.
نحوه عملکرد ست کنترل پمپ
- با شروع تقاضای آب (یعنی زمانی که جریان تشخیص داده می‌شود)، حسگرها وضعیت فشار را می‌خوانند و پمپ را فعال می‌کنند.
- تا زمانی که جریان ادامه دارد و فشار لازم است، پمپ روشن می‌ماند.
- پس از توقف جریان و رسیدن فشار به حالت پایدار، کنترلر چند ثانیه صبر میکند (مثلاً حدود ۱۰ ثانیه) و سپس پمپ را خاموش میکند.
- بسیاری از مدل‌ها به قابلیت محافظت در برابر خشک‌کارکردن مجهز هستند. در صورت نبود جریان یا فشار (مثلاً در صورت خالی‌شدن منبع)، پمپ را خاموش می‌کنند تا آسیبی نبیند.
- برخی از ست کنترل‌ها می‌توانند چندین قطعه مجزا مانند کلید اتومات، مخزن تحت فشار، شیر یکطرفه، گیج، فلوتر و غیره را در یک واحد داشته باشند.
کاربردهای ست کنترل
- سیستم‌های بوستر پمپ خانگی مدرن،
- مخازن جمع‌آوری آب باران،
- تقویت فشار آب شهری،
- آبیاری در مقیاس‌های کوچک تا متوسط، به‌ویژه در مواردی که ایمنی و اتوماسیون اهمیت دارند.
مزایای ست کنترل
- کاملاً اتوماتیک، فقط یک بار هنگام راه اندازی باید تنظیم کنید
- محافظت از پمپ در برابر خشک کار کردن
- جلوگیری از استارت‌های متوالی و افزایش بازدهی پمپ
- یکپارچه‌سازی چند قطعه در یک واحد و ساده‌سازی سیستم
محدودیت‌ها
- هزینه اولیه بالاتر نسبت به گزینه‌های مکانیکی
- حساسیت بیشتر به نوسانات برق و خرابی قطعات الکترونیکی
- نیاز احتمالی به نصب تخصصی و پیکربندی دقیق در زمان راه‌اندازی
تفاوت ست کنترل و منبع تحت فشار
مکانیسم عملکرد
اولین و مهمترین عاملی که تعیین میکند برای شما ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط، مکانیسم عملکرد هریک از این دو تجهیز است. همانطور که توضیح دادیم، عملکرد ست کنترل بر اساس دفعات باز شدن شیر آب است و منبع انبساط با توجه به میزان آبی که داخل آن و تحت فشار وجود دارد، عمل میکند.
با توجه به همین تفاوت، اگر تعداد ساکنان ساختمان زیادتر از میزان متناظر نهایتاً 4 طبقه باشد و از ست کنترل استفاده کنید، هر بار باز و بسته شدن شیر آب باعث روشن شدن پمپ خواهد شد. این موضوع می‌تواند با افزایش تعداد دفعات روشن و خاموش شدن، به پمپ آسیب برساند یا عمر مفید آن را پایین بیاورد.
مخزن تحت فشار مقداری از آب را ذخیره میکند تا هم نیاز لحظه‌ای تأمین شود و هم روشن و خاموش شدن پمپ تحت کنترل باشد. این مخزن به کمک کلید اتومات، فشار را در یک بازه تنظیم شده نگه می‌دارد. همین روال تعداد دفعات روشن و خاموش شدن پمپ را تا حد قابل کنترلی پایین می‌آورد.
تفاوت بازدهی
در سیستم‌هایی که از مخزن تحت فشار استفاده می‌کنند، صرفه‌جویی انرژی از طریق کاهش تعداد دفعات استارت پمپ میسر می‌شود. هرچه فشار کمتری به موتور و اجزای داخلی پمپ وارد بیاید، سیستم عمر مفید بهتری خواهد داشت.
ست کنترل می‌تواند از نظر راندمان عملکرد بهتری داشته باشد، چون به‌طور هوشمند و دقیق، پمپ را مطابق با نیاز واقعی به جریان آب فعال میکند. این امر برای ساختمان‌هایی که کمتر از 5 طبقه داشته باشند کمک کننده است و در بلندمدت می‌تواند مقرون به صرفه باشد.
تناسب با تعداد واحد و طبقات
ابعاد ملک و تعداد طبقات، نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب میان مخزن تحت فشار و ست کنترل دارند. ست کنترل بیشتر برای ساختمان‌هایی تا سه طبقه کارایی دارد، هرچند برخی مدل‌های هیدروتانک می‌توانند در ساختمان‌های چهار طبقه نیز به‌درستی عمل کنند. اما در بالاتر از این ارتفاع، پاسخگوی تمام و کمال نیازهای آبی نخواهد بود.
در سیستم‌های آبرسانی ساختمان‌های بلندتر، منبع انبساط گزینه بهتری است. اگر ظرفیت مخزن متناسب با تعداد واحدها و طبقات انتخاب شود، تأمین آب بدون مشکل انجام خواهد شد.
دبی پمپ آب
مخزن تحت فشار با ذخیره حجمی از آب فشرده، جریان خروجی را یکنواخت‌تر میکند. در مواقعی که استفاده از آب کوتاه‌مدت یا لحظه‌ای است، آب از مخزن تأمین می‌شود و نیازی به روشن شدن آنی پمپ نیست.
ست کنترل پاسخ مستقیم به مصرف می‌دهد. هر زمان که جریان وجود داشته باشد، پمپ روشن است و به‌محض توقف جریان، خاموش می‌شود. این واکنش سریع با اینکه مصرف آب را دقیق‌تر دنبال میکند، اما فاقد ذخیره بافر است. در نتیجه اگر شیر آب به‌صورت پشت سر هم یا با فواصل کوتاه باز و بسته شود، پمپ ممکن است بیشتر روشن و خاموش شود.
تنظیم و راه‌اندازی
یکی از مهمترین تفاوت های ست کنترل و مخزن تحت فشار، نحوه راه اندازی و هزینه نصب آنهاست. مخزن تحت فشار قطعات بیشتر و عملکرد مکانیکی دارد. برای نصب این منبع بایستی حتماً از یک تکنسین کمک بگیرید که به طبع هزینه را بالا می‌برد. اما ست کنترل تخصص ویژه‌ای نیاز ندارد و خود شما نیز می‌توانید با آموزش درست و پیروی از نکاتی که کارشناسان آتور صنعت پس از خرید به شما توضیح می‌دهند، کار نصب را انجام بدهید.
ست کنترل نسبتاً تمام اتوماتیک است که اغلب با کالیبراسیون کارخانه‌ای و محرک‌های هوشمند عرضه می‌شود. این تجهیز معمولاً نیاز به مداخله ندارد، اما در صورت بروز مشکل، به‌ویژه در برابر نوسانات برق، باید توسط فرد متخصص بررسی شود چون قطعات الکترونیکی آن حساس‌ترند.
ملاحظات نصب و نگهداری
منبع انبساط چه در مراحل نصب و چه برای نگهداری، چالش‌های بیشتری برای صاحبخانه به دنبال دارد. وجود قطعات جانبی بیشتر مثل کلید اتومات، فیتینگ‌ها، شلنگ‌ها و شیر یکطرفه و دیافراگم یا تیوپ داخل خود منبع، احتمال خرابی و نیاز به بررسی تعویض را برای این تجهیز بالا می‌برد. در صورت پارگی تیوپ یا کاهش فشار، کارایی آن افت میکند.
ست کنترل نیز کاملاً خالی از ایراد نیست و درست مثل هر قطعه الکترونیکی سنسوردار دیگری، حساس است و در برابر نوسانات برق یا آب ناخالص دچار خرابی می‌شود. اما به طور کلی نگهداری آن در مقایسه با مخزن تحت فشار تا حد قابل ملاحظه‌ای سبک‌تر بوده و دردسر کمتری به دنبال دارد.
منبع انبساط و به خصوص مدل‌های ساده‌تر، نیاز به بازبینی دوره‌ای دارند. به مرور زمان احتمال از بین رفتن پیش‌شارژ هوا یا آب‌گرفتگی داخل مخزن وجود دارد که نیازمند شارژ مجدد یا سرویس سه ماه یا شش ماه یکبار است. در کنار آن، کلید اتومات فشار نیز ممکن است نیاز به تنظیم دستی در فشار قطع و وصل داشته باشد یا در صورت بروز خطا ریست شود.
عمر مفید
مخزن تحت فشار اگر درست نگهداری شود و کیفیت ساخت مناسبی داشته باشد، معمولاً بین 10 تا 20 سال عمر مفید دارد. شرایط آب و بازبینی منظم، تأثیر زیادی در طول عمر آن دارند.
ست کنترل‌ها یا سیستم‌های دور متغیر، فشار را پایدار نگه می‌دارند و فشار مکانیکی وارد بر پمپ را کاهش می‌دهند، اما اجزای الکترونیکی آنها نسبت به گرما، رطوبت یا نوسان برق حساس‌تر هستند. اگر در شرایط مناسب نگهداری شوند، می‌توانند تا 25 سال کارایی داشته باشند.
هزینه
در بازار ایران، هزینه خرید یک سیستم متشکل از مخزن تحت فشار، بسته به حجم و کیفیت می‌تواند از 2 تا بالای 7 میلیون باشد. نمونه‌های اقتصادی برای ظرفیت‌های پایینتر حدود 1.8 میلیون هم قیمت گذاری می‌شوند. قیمت منبع انبساط حرفهای تر با گنجایش بیشتر، تا 10 میلیون هم تعیین می‌شود.
قیمت ست کنترل های الکترونیکی با توجه به برند و امکانات، بین 900 هزار تا 5 میلیون تومان تعیین می‌شود. بنابراین از نظر هزینه، مخزن تحت فشار معمولاً دو تا سه برابر گران‌تر از ست کنترل است.
اگر درحال راه اندازی سیستم آبرسانی ساختمان هستید و می‌خواهید تا حد امکان در هزینه‌ها صرفه جویی نمایید اما بهترین انتخاب را داشته باشید، ما پکیج آبرسانی ساختمانی آتورشاپ را به شما پیشنهاد می‌کنیم. این بسته‌ها با ارزیابی شرایط مختلف، تعداد طبقات و میزان نیاز آبی توسط کارشناسان ما تهیه و پک می‌شوند و دیگر نیازی نیست که تایم زیادی مردد باشید که ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط.
پکیج‌های آتورشاپ از نمونه‌های تک واحدی (مثل مدل پمپ آب خانگی شیمجه با ست کنترل) تا پمپ و منبع انبساط مناسب بالای 5 واحد (مثل مدل پمپ 2 اسب کالمو با مخزن تحت فشار) تنوع دارند و شما عزیزان می‌توانید با دریافت مشاوره خرید منبع انبساط یا ست کنترل، بهترین پک را برای ساختمان خود برگزینید.
چه زمانی ست کنترل بهتر است؟
وقتی فضای نصب محدود است، دنبال راهکار نصب و راه‌اندازی سریع هستید و احتمال خشک کار کردن پمپ وجود دارد، ست کنترل بهتر از منبع انبساط خواهد بود. برای ساختمان‌های کمتر از 4 طبقه که معمولاً ماکزیمم 6 واحد دارند و با پمپ یک تا یک و نیم اسب ساپورت می‌شوند، ست کنترل با افت فشار پمپ را روشن میکند و وقتی جریان قطع شد پمپ را خاموش میکند.
به این ترتیب برای مصارف کم تا متوسط، هم گزینه‌ای جمع‌وجور و کم‌دردسر است و عملاً نیاز به منبع تحت فشار بزرگ را حذف میکند، هم از آسیب دیدن به پمپ و خشک کاری جلوگیری خواهد کرد.
اگر ذرات و شن در خط مکش دارید، حتماً پیش‌فیلتر بگذارید تا سوئیچ دبی گیر نکند. اگر نشتی‌های ریز در لوله‌کشی دارید و از روشن‌وخاموش شدن‌های پیاپی می‌ترسید، به‌دنبال مدل‌های هیدروتانک باشید که یک مخزن بسیار کوچک داخلی دارند تا در برابر چکه‌ها از استارت‌زدن‌های مکرر جلوگیری کنند. برخی مدل‌ها حتی به‌صورت دوره‌ای تلاش می‌کنند پس از بازگشت آب ورودی، سیستم را خودکار دوباره راه بیندازند. این جزئیات برای چاه‌های با نوسان سطح آب یا شبکه شهری ناپایدار در ایران مفید است.
اگر فشار کاملاً یکنواخت زیر بار می‌خواهید، ست کنترلِ ساده ابزار تنظیم فعال فشار نیست. در این صورت باید به سراغ بوستر پمپ دورمتغیر با اینورتر بروید که فشار را روی یک نقطه تنظیم نگه می‌دارد.
چه زمانی منبع انبساط بهتر است؟
وقتی چند واحد یا چند مصرف‌کننده همزمان دارید، هد پمپ بالاست یا می‌خواهید تعداد استارت پمپ را کم کنید و عمر آن را بالا ببرید، بهتر است منبع انبساط تهیه کنید. منبع تحت فشار با ایجاد ذخیره فشاری یا همان drawdown بین دو بازه فشارِ کلید، اجازه می‌دهد آب بدون استارت فوری پمپ تأمین شود. تعداد قطع‌ووصلی‌ها کم می‌شود و فرسایش موتور پایین می‌آید.
مزیت دیگر مخزن تحت فشار، آرام‌تر شدن رفتار شبکه است. منبع، نوسان فشار و ضربه قوچ را کاهش می‌دهد و جریان یکنواخت‌تری به شیرها می‌رسد. در نتیجه راحتی مصرف‌کننده بیشتر می‌شود و احتمال خرابی اتصالات و تجهیزات پایین می‌آید. اگر به پایداری، سکوت، و محافظت مکانیکی اهمیت می‌دهید، منبع تحت فشار انتخاب مطمئنی است.
جمع بندی
در این مقاله، ست کنترل و منبع انبساط را از منظر کارکرد، نصب، عمر، هزینه و پایداری بررسی کردیم تا مشخص کنیم که در نهایت ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط. پر واضح است که ذاتاً هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد؛ بایستی با توجه به نیازی که سیستم شما دارد، تفاوت منبع انبساط با ست کنترل در کارکرد و ویژگی‌های فنی را بسنجید و تصمیم بگیرید کدام راه حل مناسب‌تر است.
اگر نصب سریع و جمع‌وجور می‌خواهید، ست کنترل انتخاب مناسب شماست. اگر کاهش استارت، نرمی فشار و دوام مدنظر است، منبع تحت فشار می‌ارزد. با تکیه بر مقایسه ارائه‌شده، می‌توانید با اطمینان تصمیم بگیرید.
اگر به تحلیل دقیق‌تر نیاز دارید، برای مشاوره تخصصی و خرید مخزن تحت فشار یا ست کنترل، می‌توانید همین امروز با ما در تماس باشید. به این منظور می‌توانید از طریق فرم تماس با ما در سایت آتورصنعت پیام بگذارید تا با شما ارتباط حاصل نماییم یا با شماره گیری 03132004 در ساعات اداری، با متخصصان ما در تماس باشید.
سؤالات متداول ست کنترل بهتر است یا منبع انبساط
- فرق ست کنترل با منبع انبساط چیست؟ ست کنترل با حسگر فشار و دبی، روشن و خاموش شدن پمپ را مدیریت میکند و از خشک‌کار شدن جلوگیری میکند. منبع انبساط با ذخیره فشار بین دو نقطه کلید فشار، دفعات استارت پمپ را کاهش می‌دهد و جریان نرم‌تری به سیستم هدایت میکند.
- برای آپارتمان چند طبقه ست کنترل مناسب‌تر است یا مخزن تحت فشار؟ برای ساختمان‌های چندطبقه یا چندواحدی، منبع تحت فشار عملکرد پایدارتر و عمر بیشتر برای پمپ فراهم میکند. ست کنترل بیشتر برای واحدهای کم‌مصرف یا فضاهای کوچک کاربرد دارد.
- آیا ست کنترل باعث صرفه‌جویی در مصرف برق می‌شود؟ به‌تنهایی خیر. ست کنترل بیشتر نقش حفاظتی دارد و از خشک‌کار شدن جلوگیری میکند. کاهش واقعی مصرف برق با منبع انبساط یا اینورتر حاصل می‌شود که استارت‌ها را کم یا فشار را بهینه میکند.
- آیا می‌توان ست کنترل و منبع انبساط را همزمان استفاده کرد؟ بله. ترکیب این دو تجهیز ممکن است. در این حالت ست کنترل وظیفه روشن‌خاموش و حفاظت را بر عهده دارد و منبع انبساط دفعات استارت را کاهش می‌دهد و فشار آب را یکنواخت‌تر میکند.
- هزینه نگهداری ست کنترل بیشتر است یا منبع انبساط؟ ست کنترل به دلیل وجود برد الکترونیکی و سنسور، حساس‌تر است و احتمال تعمیر یا تعویض بیشتر دارد. منبع انبساط فقط نیازمند بررسی دوره‌ای باد مخزن و سلامت دیافراگم است، بنابراین نگهداری ساده‌تر و ارزان‌تری دارد.
