گیربکسهای حلزونی که با نامهای دیگری مثل گیربکس کاهنده حلزونی یا درايو حلزونی هم شناخته میشوند، نوعی گیربکس با زاویه انتقال 90 درجه هستند که از درگیری یک محور مارپیچ با چرخدندهای دندانهدار تشکیل شدهاند.
در صنایع مختلف، از گیربکس حلزونی برای کاربردهایی مانند نوار نقالهها، ماشینهای بستهبندی، بالابرها، سیستمهای دروازهای، میکسرها و هر جایی که نیاز به گشتاور بالا، ابعاد فشرده یا خاصیت خودقفلشوندگی باشد، استفاده میشود.
با توجه به اینکه جعبه دنده صنعتی اصولاً نقش تقویتکننده نهایی گشتاور را دارد، تعمیر و نگهداری گیربکس حلزونی میتواند مستقیم روی راندمان کل پروژه اثر بگذارد. هرگونه افت کارایی یا خرابی در این بخش میتواند موجب کاهش بهرهوری، توقف تولید یا حتی آسیب به بخشهای دیگر شود. به همین دلیل بایست اشراف کاملی به اصول سرویس گیربکس حلزونی و نحوه مراقبت از آن داشته باشید.
در این راهنما از آتور صنعت، نکاتی که باید برای نگهداری گیربکس حلزونی، بازدیدهای دورهای و تعمیرات بدانید را مرحله به مرحله مرور میکنیم.
اصول نگهداری گیربکس حلزونی
مفهوم نگهداری گیربکس حلزونی، به معنای پیشگیری از فرسودگی و آسیب دیدگی است. یعنی باید اندازهگیری، بررسی، تعویض قطعات ضعیف، تنظیم تلرانسها و تشخیص ایرادهای اولیه را پیش از آنکه گسترده شوند انجام دهید. در عمل، سرویس گیربکس حلزونی باید بین سه هدف تعادل برقرار کند:
- بیشترین زمان کارکرد و در دسترس بودن سیستم و جلوگیری از توقفهای ناگهانی
- کنترل هزینه و منابع مصرفی جهت پرهیز از هزینههای غیرضروری
- افزایش طول عمر و حفظ ارزش تجهیز
طبق این سه هدف، برنامه تعمیر و نگهداری گیربکس حلزونی بایست از سه جنبه نگهداری منظم (regular)، ضروری (necessary) و پیشگیرانه (preventive) انجام شود.
نگهداری منظم گیربکس حلزونی
منظور از نگهداری منظم، سادهترین و پایهایترین اقداماتی است که روزانه، هفتگی یا ماهانه انجام میشوند تا گیربکس صنعتی در شرایط کاری مطلوب باقی بماند. اقدامات سرویس گیربکس حلزونی به طور روتین، معمولاً شامل موارد زیر میشوند.
- بازرسی چشمی برای مشاهده نشتی روغن، سلامت آببندها، آسیبهای بیرونی و سفت بودن پیچهای نصب
- بررسی سطح روغن یا وجود روانکار در محدوده مشخص
- پاکسازی سطحی مثل زدودن آلودگی یا ضایعات از بدنه، دریچهها و پرههای خنککننده
- کنترل شرایط محیطی مانند دما و رطوبت
- گوش دادن و لمس گیربکس برای شناسایی صدا، لرزش یا حرارت غیرعادی
- بررسی باز بودن یا عملکرد صحیح درپوشها و دریچههای تهویه
نگهداری ضروری
این سطح از نگهداری گیربکس حلزونی، بین نگهداری منظم و اقدامات پیشگیرانه کامل قرار دارد و پیش از اینکه خرابی اتفاق بیفتد، انجام میشود. نگهداری ضروری شامل کارهایی است که طبق برنامه یا بر اساس شرایط خاص باید انجام شوند تا فرسودگیها یا افت عملکرد مشخص در بازههای زمانی معین برطرف گردد.
این اقدامات بر اساس نتایج پایش وضعیت انجام میشوند، بنابراین تا حدی واکنشی به حساب میآیند. برخی از مواردی که در نگهداری ضروری انجام میشود عبارتند از:
- تعویض روغن در فواصل زمانی مشخص (بر اساس ساعت کارکرد، ماهها یا چرخههای بار)
- تعویض آببندها، واشرها یا فیلترهای فرسوده
- تعویض یاتاقانهایی که به حد سایش نزدیک شدهاند
- تنظیم لقی، تماس دندهها یا فواصل مجاز
- تعمیر آسیبهای جزئی مانند پوستهپوسته شدن یا خراشیدگی پیش از گسترش
- سفت کردن پیچها و اتصالات طبق گشتاور استاندارد
نگهداری پیشگیرانه
نگهداری پیشگیرانه رویکردی فعال و سیستماتیک دارد. در این روش، اقدامات بهصورت زمانبندیشده، بر اساس زمان، میزان کارکرد یا دادههای شرایط عملیاتی انجام میشوند تا از بروز خرابی یا افت عملکرد جلوگیری شود.
برخی از اقدامهایی پیشگیرانه برای تعمیر و سرویس گیربکس حلزونی، زمانمحور هستند (مثلاً تعویض چرخدنده هر 3 سال یکبار)، برخی بر اساس میزان کارکرد (مثلاً هر 10,000 ساعت عملکرد)، و بعضی نیز بر پایه شرایط واقعی (تنها در صورت تغییر شاخصها) انجام میگیرند. برخی آیتمهای این نوع نگهداری شامل موارد زیر میشوند.
- آنالیز روغن برای سنجش ویسکوزیته، میزان فلزات سایشی و آلودگیها
- پایش لرزش و تحلیل طیفی برای تشخیص ناهنجاریها
- تصویربرداری حرارتی از پوسته و یاتاقانها با استفاده از ترموگرافی
- بررسی همراستایی و وضعیت کوپلینگ در حالت عملیاتی
- تعویض پیشبینیشده قطعات پیش از زمان خرابی آماری آنها
- تحلیل روند دادهها، ثبت سوابق و تعیین حدود هشدار برای تصمیمگیری بهموقع
چگونه از گیربکس حلزونی مراقبت کنیم؟
روشهای نگهداری گیربکس حلزونی که در بخش پیش نام بردیم، شامل مراتب مختلفی میشوند که طی آنها بایست به بازدید و آنالیز قسمتها و عملکردهای تجهیز بپردازید. مواردی که در ادامه بررسی میکنیم، همگی بسته به نیاز و موقعیت بایستی انجام شوند تا نشانههای اولیهی فرسایش را زود تشخیص بدهید، از آسیبهای احتمالی جلوگیری کنید و کارکرد را در حالت بهینه نگه دارید.
چک میزان تماس بین دندانه ها
یکی از مهمترین مواردی که باید در نگهداری گیربکس حلزونی لحاظ شود، بررسی تماس بین دندانهها یا تحلیل الگوی تماس است. در این فرایند مشخص میشود سطوح درگیر در چرخدندهی حلزون و چرخدندهی اصلی، در چه نواحی و با چه الگوی فشاری با هم در تماس هستند. هدف این است که بار وارده، به طور یکنواخت بر سطح دندانهها اعمال شود تا فشار بیش از حد در لبهها یا گوشهها ایجاد نشود. این بررسی در سرویس گیربکس حلزونی، خطاهایی مانند تنظیم نادرست مرکز، فاصله محوری اشتباه، بکلش نامناسب یا نصب غلط را آشکار میکند.
اگر تماس بیش از اندازه به سمت پنجه (toe)، پاشنه (heel)، لبه یا ریشه (root) متمایل باشد، آن ناحیه دچار تنش، سایش یا حفرهدار شدن زودرس شده و عمر گیربکس کاهش خواهد یافت. الگوی تماس ایدهآل باید بار را در بخش میانی و ایمن توزیع کند.
برای آنالیز میزان تماس بین دندانهها در هنگام نگهداری گیربکس حلزونی، باید طبق این مراحل پیش بروید.
- ابتدا سطوح تماس را از چربی، آلودگی یا روانکار قدیمی پاک کنید تا اثر تماس واضح دیده شود.
- یک لایه نازک از خمیر نشانهگذاری (مانند Prussian Blue یا خمیرهای فلورسنت مخصوص) را روی یکی از سطوح دنده بمالید.
- گیربکس را در حالت سبک یا با گشتاور آزمایشی بچرخانید تا تماس ایجاد و رنگ به سطح مقابل منتقل شود. بررسی تحت بار واقعی دقیقتر است، اما بدون بار هم دید اولیه میدهد.
- اثر باقیمانده روی سطح، محل واقعی تماس را نشان میدهد. آن را با الگوی ایدهآل طراحی یا مرجع سازنده مقایسه کنید. اگر الگو به سمت پنجه، پاشنه، ریشه یا لبه متمایل شده باشد، نشانگر خطای هممحوری یا بکلش است.
- بر اساس نوع خطا، فاصله مرکز، بکلش، موقعیت محوری یا ضخامت واشرها را تنظیم کرده و دوباره آزمایش کنید تا الگو در ناحیه مطلوب قرار بگیرد.
- از الگوها عکس بگیرید یا در پرونده نگهداری ثبت کنید تا تغییرات و سایش آینده قابل ردیابی باشد.
فراموش نکنید که الگوها پس از دورهی کارکرد اولیه تغییر میکنند. از همین رو، بررسی مجدد یا run-in چهت نگهداری گیربکس حلزونی توصیه میشود. اگر تجهیز شما امکان تنظیم محوری داشته باشد (مثلاً مدل دوبلکس)، تغییرات جزئی میتوانند تماس را بهتر توزیع کنند. همیشه بعد از مونتاژ، تنظیم مجدد هممحوری یا هنگام بروز صدا و لرزش غیرعادی، وضعیت تماس بین دندانههای گیربکس حلزونی را بسنجید.
تحلیل ارتعاش و صدای گیربکس
آنالیز صدا و ارتعاش در نحوه سرویس دورهای گیربکس حلزونی، شامل اندازهگیری نوسانات مکانیکی و امواج صوتی منتشرشده از گیربکس (بههمراه یاتاقانها، شافتها و پوسته) است تا انحراف از رفتار طبیعی تشخیص داده شود. عیوبی مانند ناهممحوری، شکستگی دندانه، خرابی یاتاقان، لق شدن قطعات یا از بین رفتن خاصیت روانکاری هر یک الگوی ارتعاش و نویز مشخصی دارند که از طریق این تحلیل، پیش از بروز خرابی جدی قابل شناسایی هستند.
برای انجام این آنالیز، سنسورهای شتابسنج و صوتی را بر روی پوسته گیربکس یا پایههای یاتاقان نصب کنید تا محورهای مرتبط و بازههای فرکانسی لازم را پوشش دهند. در حین کار، دادههای ارتعاشی، موج زمانی و طیفی (FFT) را جمعآوری کنید. بعد با روشهایی مانند میانگینگیری همزمان، تحلیل پوششی، تشخیص باند جانبی و پیگیری روند تغییرات، فرکانسهای درگیری چرخدنده، مؤلفههای هارمونیک و پیکهای غیرعادی را شناسایی کنید.
دادهها را با مقادیر پایه یا حدود مجاز سازنده مقایسه کنید. افزایش ناگهانی دامنه، ظاهر شدن هارمونیکهای جدید، باندهای جانبی در اطراف فرکانسهای درگیری یا نویز پهنباند بیشتر میتواند نشانهای از فرسایش دندانه، ناهممحوری یا آسیب یاتاقان باشد.
بررسی همترازی و تکیهگاه شافت
در تعمیر و نگهداری گیربکس حلزونی صنعتی، چک همترازی و وضعیت تکیهگاههای شافت برای اطمینان از هممحوری دقیق بین محورهای ورودی، خروجی در محدوده تلرانس مجاز و صلب بودن تکیهگاهها اهمیت زیادی دارد. اگر همراستایی صحیح باشد، احتمال خرابیهای رایج گیربکس حلزونی مثل خمیدگی و شکستن شافت، بارگذاری نامتقارن و تماس لبه دندانهها کمتر خواهد شد. از همین روست که ناهممحوری را معمولاً «قاتل خاموش» ماشینهای دوار مینامند.
برای سرویس شافت و همترازی گیربکس حلزونی از ساعت اندازهگیر، ابزار هممحوری لیزری یا روشهای نوری جهت اندازهگیری میزان ناهممحوری موازی (افست) و زاویهای بین محورهای متصل استفاده کنید. موقعیت اجزا را با شیمگذاری، جابهجایی یا تراز مجدد تنظیم کنید تا به محدوده مجاز سازنده برسد.
وضعیت تکیهگاههای شافت و کوپلینگها را هم در فرایند نگهداری گیربکس حلزونی بررسی کنید و مطمئن شوید که محل نشیمن بلبرینگها سفت است، شافتها زیر بار دچار انحراف نمیشوند و توپیهای کوپلینگ بهدرستی نصب شدهاند و لقی ندارند.
مراقبت گیربکس حلزونی در زمان نگهداری در انبار یا حالت غیرفعال
حتی زمانی که گیربکس حلزونی در حال کار نیست و در شرایط انبار، توقف یا بیحرکتی قرار دارد، نباید از سرویس آن غافل شوید. تجهیز همیشه در معرض خطراتی مانند زنگزدگی، خشک شدن روغن، خرابی آببندها، میعان رطوبت و تخریب تدریجی روانکار قرار میگیرد.
به منظور جلوگیری از خرابی ناشی از عوامل محیطی، گیربکس حلزونی را در محیط خشک، با دمای ثابت و رطوبت پایین نگهداری کنید. در صورت امکان، داخل گیربکس را با روغن ضدزنگ یا روانکار حاوی مواد بازدارنده خوردگی پر کنید تا تمام سطوح داخلی پوشش داده شوند.
اگر قصد دارید پس از دوره توقف دوباره راه اندازی انجام بدهید، برای سرویس گیربکس حلزونی حتماً سیلهای مکانیکی را بررسی کنید. در صورت نیاز روغن را تعویض یا فیلتر کنید، نشانههای خوردگی را چک کنید و یک دوره تست کوتاه بدون بار انجام دهید تا روغن در سیستم پخش شده و ایرادات احتمالی مشخص شوند.
یکپارچگی پوسته و پایه نصب
قاب گیربکس، ضامن اتصالات و اجزای تجهیز شماست. اگر سلامت ساختاری پوسته برقرار نباشد، اجزای داخلی و فلنجهای نصب میتوانند منجر به جابهجایی اجزای داخلی، ناهممحوری یاتاقانها، تغییر مسیر بار و در نهایت ارتعاش، خستگی یا نشتی شوند. از همین رو برای نگهداری گیربکس حلزونی باید توجه لازم را به پوسته خارجی هم مبذول دارید.
در هر نوبت سرویس، پوسته را بهصورت منظم از نظر وجود ترک، تاب، خوردگی یا آسیب بررسی کنید (خصوصاً در اطراف فلنجها، سوراخ پیچها و محلهای جوش). اطمینان حاصل کنید سطوح نصب صاف و موازی باقی ماندهاند.
اگر به گیربکس تجهیزاتی مانند پولی، زنجیر، موتور یا چرخدنده دیگر متصل است، نصب آنها نباید بار خمشی یا پیچشی اضافی به پوسته وارد کند. در مواقع تعمیر گیربکس حلزونی، تا حد امکان طول کنسولها را کاهش دهید و گشتاورهای اضافی را مهار کنید.
روانکاری صحیح درایوهای گیربکس حلزونی
روغن کاری صحیح گیربکس حلزونی یعنی انتخاب نمره روغن مناسبی که به مقدار کافی به سطوح تماس برسد، ضخامت لایه روغن کافی باشد، تمیز بماند، در برابر دما پایدار بماند و پیش از افت کیفیت تعویض یا شارژ شود. از آنجا که درگیر شدن دندههای حلزونی همراه با حرکت لغزشی سنگین و اصطکاک بالاست، شرایط روانکاری در این گیربکسها حساستر از چرخدندههای معمولی است.
چه روغنی برای گیربکس حلزونی انتخاب کنیم؟
اولین اصل در انتخاب روانکار مناسب گیربکس حلزونی، ویسکوزیته و استحکام لایه روغن است. روغن باید در دمای کاری گیربکس به اندازهای غلیظ باشد که لایهای محافظ میان سطوح فلزی ایجاد کند و از تماس مستقیم فلز با فلز جلوگیری به عمل بیاورد، اما غلظت به حدی هم نشود که تلفات ناشی از اصطکاک داخلی افزایش یابد. در شرایط معمول آبوهوایی، برای گیربکسهای حلزونی مقدار مشخصی روغن دنده با ویسکوزیته 150 یا 220 استفاده میشود.
در انتخاب نوع روغن پایه هم دقت کنید. گزینههای متداول شامل روغنهای معدنی، سنتتیک (PAO، PAG) یا ترکیبات مخلوط هستند. روغنهای سنتتیک معمولاً پایداری حرارتی بالاتر و اصطکاک کمتری دارند. ویسکوزیته باید بین قدرت لایه روغن و مقاومت لغزشی تعادل ایجاد کند. برای گیربکسهای حلزونی، گریدهای بالاتر ویسکوزیته (مانند ISO 460 یا 680) رایجاند تا ضخامت مناسب فیلم روغن حفظ شود.
از آنجا که چرخدندههای حلزونی معمولاً از آلیاژهای زردرنگ مثل برنز یا برنج ساخته میشوند، افزودنیهای EP حاوی گوگرد فعال میتوانند باعث خوردگی این فلزات شوند. بنابراین از روانکارهایی استفاده کنید که برای فلزات سرخ و برنزی ایمن باشند.
خرابی های رایج گیربکس حلزونی
خرابی گیربکس حلزونی ناشی از بار نامناسب
بهدلیل تماس لغزشی شدید در مجموعه چرخدنده حلزونی، سایش سطح دندانهها یکی از رایجترین انواع خرابی بهشمار میرود که لزوم تعمیر گیربکس حلزونی را ایجاب میکند. در طول زمان، چرخدنده نرمتر که معمولاً از برنز یا آلیاژ مس ساخته میشود بهتدریج دچار خوردگی سطحی شده و شکل دندانهها تغییر میکند. این تغییر باعث افزایش لقی، افت کیفیت تماس و نقصان عملکرد میشود.
پدیده پیتینگ یا اسپالینگ هم از دیگر خرابیهای رایج گیربکس حلزونی است. تحت تأثیر تنشهای تماسی متناوب و لغزشهای پیدرپی، ترکهای ریز زیر سطح فلز ایجاد میشوند که با گذشت زمان منجر به جدا شدن ذرات و ایجاد حفرههای کوچک در دندانهها میگردد. این آسیبها باعث افزایش تمرکز تنش، تشدید سایش و در نهایت افزایش لرزش یا صدا در حین کار میشوند.
داغ شدن گیربکس حلزونی
گرم شدن بیش از حد یکی از نشانههای رایج و درعینحال عامل اصلی بسیاری از خرابیهای زنجیرهای در گیربکسهای حلزونی است. به دلیل وجود اصطکاک لغزشی بالا در این نوع گیربکس، حرارت تولیدشده بیشتر از مجموعههای دندانه غلتشی معمولی است.
اگر این حرارت بهدرستی دفع نشود، دما افزایش یافته و ترکیب شیمیایی روغن تغییر میکند. در نتیجه استحکام لایه روانکار کاهش مییابد، اکسیداسیون بالا میرود و فرسایش دندهها سرعت میگیرد.
خرابی سیل و نشتی گیربکس
یکی دیگر از خرابیهای متداول در گیربکسهای حلزونی، نشتی روغن یا از کار افتادن آببندهاست. این مشکل ممکن است بهدلیل فرسودگی یا آسیب دیدگی آببند، خرابی واشر، خطای ماشینکاری در فلنج پوسته یا اختلاف انبساط حرارتی میان قطعات رخ دهد.
در چنین وضعیتی، روغن از سیستم خارج شده یا گردوغبار و رطوبت وارد محفظه میشود. نشتی باعث کاهش حجم مؤثر روانکار و ایجاد کمبود روغن در نواحی حیاتی میشود. آلودگی روغن گیربکس هم سایش ساینده یا خوردگی را به دنبال دارد.
آسیب دیدگی بلبرینگ
یاتاقانها در بسیاری از خرابیهای گیربکس حلزونی نقش پنهان اما تعیینکنندهای دارند. آسیب به یاتاقانها ممکن است از کمبود روانکاری، آلودگی، اضافهبار یا ناهممحوری شفتها ناشی شود. هنگامی که یاتاقانها ساییده یا قفل میشوند، لقی شعاعی یا محوری ایجاد کرده و سبب تغییر در همراستایی چرخدندهها میشوند، در نتیجه بار بهصورت نامتقارن روی دندانههای مارپیچ حلزون و چرخدنده توزیع میشود.
از آنجا که مجموعه دنده حلزونی نیروی محوری قابلتوجهی ایجاد میکند، نبود تکیهگاه مناسب یا خرابی یاتاقانهای کفگرد باعث جابهجایی محوری و تماس نادرست چرخدندهها میشود.
اضافه بار و تنش فیزیکی
قرار گرفتن گیربکس حلزونی در معرض بارهای سنگین، شوکهای گشتاوری یا ضربههای ناگهانی باعث میشود تنشهای وارده از حد مقاومت مواد فراتر برود. این اتفاق معمولاً منجر به شکست خمشی، شکست در پایه دندانه و پوستهریزی سطح میشود. اگر در نگهداری گیربکس حلزونی به این مورد توجه نکنید، خطر از کار افتادن کامل وجود خواهد داشت.
ضعف طراحی یا انتخاب نادرست متریال هنگام خرید گیربکس حلزونی هم در بروز خرابی نقش دارد. بهکارگیری ترکیبهای ناسازگار (مثل افزودنیهای EP حاوی گوگرد فعال که به برنز آسیب میزند)، طراحی نادرست پروفیل دندانه، نسبت تماس ناکافی یا ضریب ایمنی پایین، همگی احتمال خرابی زودرس را افزایش میدهند. مثلاً در بسیاری از گیربکسهای حلزونی، چرخدنده از جنس برنز و مارپیچ از فولاد سختشده ساخته میشود. در دمای بالا، افزودنیهای گوگردی میتوانند باعث خوردگی برنز و از بین رفتن زودهنگام سطح تماس شوند.
اگر در سرویس گیربکس حلزونی خطاهای هندسی تصحیحنشده مانند خروج از مرکز، تلرانسهای ساخت نادرست یا زبری سطح بالا را نادیده بگیرید، همین موارد میتوانند تمرکز تنش ایجاد کرده و موجب پدید آمدن ترکهای ریز (میکروفرکچر) یا شروع شکست شوند.
جدول نگهداری و تعمیرات دورهای گیربکس حلزونی
تعمیر و نگهداری گیربکس حلزونی، زمانی کارساز و مفید واقع میشود که به صورت دورهای و با فواصل زمانی استاندارد انجام بگیرد. مدلهای مختلف بر اساس نوع کار و حجم بار اعمال شده، جداولی برای بازرسی گیربکس ارائه میکنند که طبق آنها برنامه سرویس را بچینید. در این قسمت، یک نمونه از جدول نگهداری و تعمیر گیربکس حلزونی را آوردهایم.
البته به خاطر داشته باشید که این برنامه جنبه اطلاع رسانی دارد و نبایست تنها با استناد به آن، برای تجهیز خود پلن بچینید. بسته به برند، مدل و ساختار گیربکس، ممکن است لازم باشد اقدامهای دیگری نیز در برنامه قرار بدهید یا فواصل را تنظیم کنید.
| بازه زمانی یا تناوب | فعالیت نگهداری | اقدامات لازم | نکاتی که باید مدنظر باشد |
| نگهداری روزانه یا هر شیفت | بازرسی چشمی و تمیزکاری | تمیز کردن سطح بیرونی، بررسی نشتی روغن، تجمع آلودگی یا آسیب به پوششها و محافظها | شناسایی نشتیهای تازه، جلوگیری از ورود آلودگی، اطمینان از باز بودن هواکشها و دریچهها |
| بررسی سطح روغن یا شیشه بازدید | مشاهده سطح روغن از طریق شیشه بازدید یا گیج اندازهگیری و در صورت کمبود جزئی، تنظیم تا سطح استاندارد | حفظ سطح روغن در محدوده مشخصشده و جلوگیری از کمبود (سایش) یا زیادی (کف کردن) | |
| بررسی دما، صدا، لرزش و بو | لمس بدنه برای تشخیص نقاط داغ، گوش دادن به صداهای غیرعادی یا لرزش زیاد | داغی یا تغییر در صدا میتواند نشانه اولیه خرابی داخلی گیربکس باشد | |
| سرویس هفتگی یا هر چند شیفت یکبار | بررسی گشتاور پیچها و بستها | کنترل سفتی پیچهای نصب، درپوشها و پوستهها طبق گشتاور مشخص | شناسایی شلشدگی ناشی از لرزش یا تغییرات دمایی |
| تمیزی هواکش، دریچه و فیلتر | بازرسی و تمیزکاری هواکشها، دریچهها و توریهای فیلتر | جلوگیری از گرفتگی که ممکن است باعث فشار داخلی و آسیب به آببندها شود | |
| سرویس ماهانه | بررسی سریع وضعیت روغن | ارزیابی اولیه روغن از نظر رنگ، شفافیت و بو | شناسایی زودهنگام آلودگی، تجزیه، ورود آب یا دوده |
| بررسی لحظهای لرزش و صدا | برداشت داده کوتاهمدت از لرزش یا صدا جهت مقایسه در آینده | شناسایی روند افزایش لرزش یا ایجاد مؤلفههای جدید صوتی | |
| بررسی تکیهگاه و بلبرینگ محور | بررسی لق بودن یاتاقانها و وضعیت پایههای نگهدارنده | اطمینان از نبود لقشدگی، عدم ناهمراستایی یا افت کیفیت تکیهگاهها | |
| سرویس فصلی | نمونهگیری روغن و آنالیز آزمایشگاهی | ارسال نمونه روغن برای بررسی فلزات سایشی، ویسکوزیته، آلودگی و وضعیت افزودنیها | پایش تغییرات برای تشخیص سایش یا افت کیفیت روغن |
| بازرسی چشمی و داخلی دقیق | باز کردن درپوشها در زمان تعمیرات جهت بررسی چرخدندهها، دندانهها، آببندها و بلبرینگها | مشاهده هرگونه پیتینگ، خراش، الگوی تماس دندانهها و بازی بلبرینگ | |
| بررسی الگوی تماس دندانهها | استفاده از خمیر نشانهگذار، چرخاندن در حالت بار، ارزیابی سطح تماس و تنظیم در صورت نیاز | تأیید پوشش بهینه تماس و اصلاح لقی یا موقعیت محوری در صورت انحراف | |
| کنترل همراستایی و تابمحوری | استفاده از ابزار لیزری یا ساعت اندازهگیر برای بررسی هممحوری محورهای ورودی و خروجی | تشخیص انحراف یا جابجایی تدریجی که موجب فشار به یاتاقان یا چرخدنده میشود | |
| بررسی بدنه، پایه و ساختار | کنترل صافی صفحه پایه، سلامت پوسته، فلنجها و ترکهای احتمالی | اطمینان از پایداری ساختاری و جلوگیری از تغییر شکل ناشی از نشست یا خستگی سازه | |
| نگهداری سالانه | تعویض کامل روغن و شستوشو | تخلیه روغن، شستوشوی داخلی (در صورت نیاز) و پر کردن مجدد با روانکار استاندارد جدید | حذف آلودگیهای تجمعیافته و بازیابی خواص افزودنیها |
| تعمیر اساسی و بازرسی قطعات | باز کردن کامل یا جزئی گیربکس و بررسی چرخدنده حلزونی، چرخدنده، یاتاقان و آببند | تعویض پیشگیرانه قطعات مستهلک بر اساس عمر یا شاخص سایش | |
| بررسی پیشبار یا لقی محوری یاتاقان | در صورت قابل تنظیم بودن یاتاقان، کنترل مقدار پیشبار یا لقی محوری طبق استاندارد | حفظ بارگذاری صحیح یاتاقان و جلوگیری از لقشدگی یا فشار بیشازحد محوری | |
| بررسی سیستم خنککاری و حرارتی | کنترل فینها، مبدلهای حرارتی و اطمینان از عملکرد مناسب دفع حرارت | اطمینان از کنترل دمای صحیح و جلوگیری از تجزیه روغن بهدلیل گرمای زیاد | |
| سرویس اورژانسی پس از هر رویداد آسیب زا (ضربه، اضافهبار، افزایش لرزش یا توقف ناگهانی) | بازرسی فوری | بررسی وجود براده فلز در روغن، الگوی تماس دندانهها، لرزش و دما | شناسایی سریع آسیب اولیه و پیشگیری از توسعه خرابیهای ثانویه |
اگر در بروشور و دستورالعملهای سازنده توضیحی درباره پلن نگهداری گیربکس ذکر نشده است، پیشنهاد میکنیم با کارشناسان آتور صنعت در تماس باشید تا برنامهای متناسب با برند و سری به شما ارائه شود.
نحوه عیب یابی گیربکس حلزونی
با وجود نگهداریهای منظم و مراقبت از گیربکس، همیشه این احتمال وجود دارد که ایرادی و اشکالی در کار پیش بیاید و متوجه علائم خرابی گیربکس حلزونی شوید. انجام عیب یابی یا ترابل شوتینگ به محض مشاهده این علامتها، کمک میکند تا قبل از وخیم شدن شرایط چاره بیندیشید و تدابیر موردنیاز برای تعمیر گیربکس را انجام بدهید یا با تکنسین تماس بگیرید.
در جدول زیر، خلاصهای از راهکارهای عیب یابی گیربکس حلزونی را آوردهایم که میتوانید در هنگام بروز خطایی در کار تجهیز، از آن کمک بگیرید.
| علامت یا نقص | علل یا عوامل احتمالی | مواردی که باید بازرسی شوند |
| افزایش دما یا داغ شدن بیشازحد | اضافهبار، روانکاری ناکافی، نوع نامناسب روانکار، اصطکاک زیاد (تماس لغزشی)، ناهممحوری، تهویه ضعیف | پایش دما، اطمینان از تطابق بار با مشخصات، بررسی سطح و ویسکوزیته روغن، بررسی مسیرهای خنککاری و دفع حرارت |
| صدای غیرعادی یا نویز غیرمعمول | سایش یا آسیب دندانه چرخدنده، ناهممحوری، درگیری ناصحیح دندانهها، خرابی یاتاقان، وجود ذرات خارجی در داخل | گوش دادن به صدای ساییدگی، زوزه یا تقتق، بازرسی دندانهها، یاتاقانها، لقیها و وجود آلودگی داخلی |
| لرزش بیشازحد | ناهممحوری بین ماردون و چرخماردون، عدمتعادل، یاتاقان فرسوده، لق بودن یا لقی در محل نصب | انجام آنالیز لرزش، بررسی همراستایی محورها، کنترل لقی و جاخوردگی یاتاقانها |
| آسیب یا سایش دندانهها یا پوسته شدن یا شکستگی | اضافهبار، ضربات ناگهانی، تنشهای سیکلی، خستگی سطحی، روانکاری نامناسب یا افزودنیهای اشتباه در روغن | بررسی دندانهها از نظر ترک، پوستهشدن، شکستگی لبهها، خستگی سطحی و بازبینی سابقه بارگذاری |
| ناهممحوری محورها یا چرخدندهها | مونتاژ نادرست، انبساط حرارتی، تغییر شکل محل نصب، نشست فونداسیون | اندازهگیری فاصله مرکزها، بررسی موازی و عمود بودن محورها، تنظیم مجدد همراستایی |
| خمیدگی یا تاببرداشتگی محور | شوک مکانیکی، پشتیبانی ضعیف یاتاقان، گشتاور بیشازحد، استحکام پایین مواد | اندازهگیری تابمحوری و راستای محور، بررسی تکیهگاهها و میزان بار وارد بر یاتاقان |
| خرابی یاتاقانها | روانکاری ناکافی، آلودگی، اضافهبار، ناهممحوری | بررسی وضعیت یاتاقانها، تمیزی روانکار، اندازهگیری لقی، بازرسی بلبرینگها |
| نشتی روغن گیربکس | فرسودگی یا آسیب دیدن آببندها و واشرها، پر شدن بیشازحد، سطح آببندی نامناسب، فشار داخلی زیاد، ترک در پوسته | بررسی آببندها، واشرها و پوسته از نظر ترک، کنترل سطح روغن، اطمینان از نصب صحیح آببندها |
| آلودگی یا تخریب روغن | ورود آب، ذرات یا گرد و غبار، ترکیب روغنهای نامتناسب، تجزیه حرارتی روانکار | نمونهگیری روغن، بررسی وجود رطوبت، ذرات فلزی، تغییر رنگ یا تشکیل لایه ورنی |
| کاهش راندمان یا افزایش مصرف توان | افزایش اصطکاک لغزشی به دلیل سایش، ناهممحوری، روانکاری ضعیف، تلفات داخلی زیاد | مقایسه توان ورودی و خروجی، اندازهگیری تلفات، بررسی سطوح اصطکاکی |
| برگشت یا لغزش زیر بار (بک درایو یا اسلیپ) | گشتاور قفلکنندگی ناکافی، سایش، انتخاب مواد نامناسب، اصطکاک کم، آسیب به ماردون یا چرخماردون | آزمون گشتاور برگشتی، بررسی لقی، تأیید نسبت دنده، بازرسی سطوح اصطکاکی |
| گیرپاژ یا قفلشدگی و سفتی در حرکت | نبود روانکار، تداخل مکانیکی، وجود جسم خارجی، تغییر شکل قطعات | چرخاندن دستی در صورت امکان، بررسی لقیهای داخلی، باز کردن و بازرسی در صورت نیاز |
| انبساط حرارتی یا تغییر در لقیها با دما | اختلاف ضرایب انبساط حرارتی، گرمایش غیریکنواخت، وجود شیب حرارتی | بررسی لقیها در حالت کاری گرم و مقایسه با حالت سرد، ارزیابی تلرانسهای طراحی |
| کمروغنی در وضعیتهای نصب خاص | موقعیت نصب (ماردون بالا یا پایین) که با سطح روغن سازگار نیست، عدم رسیدن روغن به همه سطوح تماس | بررسی سطح روغن متناسب با نوع نصب، کنترل جریان و مسیر پاشش روغن |
| لغزش یا سایش در بوش یا محل اتصال چرخماردون | شل شدن اتصال، سایش موضعی (Fretting)، جاخوردگی ناکافی، ارتعاش مداوم در محل اتصال | بررسی تناسب محور و بوش، خارها، مکانیزم قفلکننده و انطباق هزارخار |
| تغییر شکل یا اعوجاج در بدنه گیربکس | تلرانسهای ماشینکاری ناصحیح، تنش حرارتی، اضافهبار، نیروهای خارجی | کنترل تختی پوسته، همراستایی سطوح نصب، بررسی گشتاور پیچهای نگهدارنده |
البته بازهم خاطرنشان میکنیم که به این جداول اکتفا نکنید و علاوه بر مقاله پیش رو، حتماً از مشورت با متخصصان آتور صنعت بهره مند شوید.
جمع بندی
در این مقاله، نکاتی را مرور کردیم که رعایت آنها برای انجام اصولی نگهداری گیربکس حلزونی و تضمین طول عمر این تجهیز الزامیست. همانطور که گفتیم، این نوع گیربکس به علت ماهیت کاری و تماس پیوسته چرخدندهها، در برابر فشارهای فرساینده در کارکردهای طولانیمدت حساس است.
با گذشت زمان و افزایش ساعات کاری، احتمال بروز خرابی در گیربکس حلزونی امری اجتنابناپذیر خواهد بود. از طرفی باید توجه داشت که هزینه سرویس گیربکس حلزونی، تعویض قطعات، تعمیر و سرویسهای تخصصی در بسیاری از موارد ممکن است از قیمت خرید یک گیربکس حلزونی نو هم فراتر برود. ازاینرو اگر دستگاه شما دچار نقص عملکردی شده، پیش از تصمیم نهایی، تمامی گزینهها را با دقت بررسی کنید و امکان جایگزینی با مدل جدید را هم در ارزیابی خود لحاظ کنید.
اگر سؤالی یا ابهامی درباره تعمیر گیربکس حلزونی برای شما وجود دارد که در این مقاله پاسخ آن را نیافتید یا به راهنمایی جهت خرید گیربکس نیاز دارید، میتوانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید. جهت دریافت مشاوره تخصصی، همکاران ما در واحد پشتیبانی از طریق مسیرهای آنلاین و تلفنی (با شماره گیری 03132004 در ساعات اداری از 8 تا 17) آماده پاسخگویی به شما عزیزان هستند.
سؤالات متداول تعمیر گیربکس حلزونی
- هر چند وقت یکبار باید گیربکس حلزونی سرویس شود؟ گیربکس حلزونی بهتر است بسته به شرایط کاری، دما و میزان بار، هر 6 تا 12 ماه یکبار سرویس شود. در محیطهای سنگین یا پرفشار، بازبینی و تعویض روغن باید در فواصل کوتاهتر انجام بگیرد.
- چه نوع روغنی برای گیربکس حلزونی مناسب است؟ برای گیربکس حلزونی از روغنهای مخصوص با پایه مینرال یا سنتتیک و گرانروی بالا مانند ISO VG 220 تا 460 استفاده میشود. نوع دقیق آن باید طبق توصیه سازنده و دمای محیط انتخاب گردد.
- نشانههای خرابی در گیربکس حلزونی چیست؟ نشانههای خرابی شامل افزایش صدا و ارتعاش، نشتی روغن، داغ شدن بیش از حد، کاهش راندمان یا ناهماهنگی در حرکت شافت خروجی است. مشاهده هر یک از این موارد نیازمند بررسی فوری است.
- چگونه میتوان عمر مفید گیربکس حلزونی را افزایش داد؟ برای افزایش عمر مفید گیربکس حلزونی، روغنکاری منظم، کنترل هممحوری، جلوگیری از اضافهبار، حفظ تهویه مناسب و بررسی مداوم نشتیها ضروری است. نگهداری صحیح، بهترین راه جلوگیری از فرسایش دندههاست.
- در هنگام تعمیر گیربکس حلزونی چه نکاتی باید رعایت شود؟ در هنگام تعمیر گیربکس حلزونی باید گیربکس کاملاً تمیز شود، قطعات فرسوده تعویض گردند، روغن تازه و مناسب استفاده شود و هممحوری اجزا و گشتاور بستن پیچها با دقت تنظیم گردد.
