انواع پمپ آب خانگی و صنعتی، درست مانند هر دستگاه دیگری عاری از عیب و نقص نیستند. احتمال بروز مشکلات و خرابی در پمپ و تجهیزات آن همیشه وجود دارد. مسئله مهمتر اینجاست که شما به روش های عیب یابی پمپ مسلط باشید، زمان را بسنجید و به موقع نسبت به هر اختلالی که در عملکرد مشاهده شد واکنش بدهید.
عیب یابی پمپ آب در موقع مناسب و قبل از اینکه کار ایراد به جاهای باریک بکشد، هم از آسیب‌های جدی به دستگاه جلوگیری پیشگیری می‌کند و هم جلوی مخارج سنگین برای تعمیر یا تعویض را می‌گیرد.
در این راهنما، آتور صنعت رایجترین مشکلات پمپ‌ها و روش های عیب یابی پمپ را بررسی می‌کند. به عنوان مالک یک پمپ، باید اطلاعات مناسبی از این مقوله کسب کنید تا بدانید چه برای بررسی در خانه و چه مراجعه به کارشناس، انتظار چه چیزی را باید داشت.
راهنمای عیب یابی پمپ آب
پمپ آب و متعلقاتش مثل هر ابزار دیگری با گذر زمان دچار استهلاک می‌شود. در ادامه روش های عیب یابی پمپ را شرح خواهیم داد تا از همان مراحل اولیه، بتوانید درک درستی از ایراد داشته باشید و واکنش مناسبی برای رفع اشکالات نشان بدهید.
1. روشن نشدن پمپ
- قطعی برق: اولین احتمال برای عیب یابی پمپ آبی که روشن نمی‌شود، متصل نبودن آن به جریان برق است. قطعی فیوز یا کلید محافظ، وصل نبودن دوشاخه، سیمکشی معیوب و قطعی برق، همه می‌توانند دلیل روشن نشدن پمپ آب باشند. جریان برق ورودی پمپ آب را بررسی کنید، فیوز را ریست کنید، از اتصال دوشاخه مطمئن شوید و سیمکشی را بررسی کنید. اگر شک به مشکل جدی‌تری دارید، ریسک نکنید و با یک برقکار تماس بگیرید.
- بار اضافی یا قطع حرارتی موتور: در اثر کارکرد طولانی‌مدت، ولتاژ پایین یا مشکل مکانیکی، ممکن است موتور پمپ بیش از حد داغ کند و اتوماتیک خاموش شود. موتور را خاموش بگذارید تا خنک شود و قطع‌کن حرارتی ریست شود. مطمئن شوید پمپ مسدود نشده یا ولتاژ نادرستی به آن وارد نشده باشد.
- خرابی خازن (در موتورهای تک‌فاز): اگر پمپ موتور تک‌فاز دارد، ممکن است خرابی خازن اجازه روشن شدن پمپ را ندهد. در این صورت بایستی خازن توسط یک متخصص تعویض شود.
- گیر کردن پروانه یا موتور: ممکن است پروانه توسط جسم خارجی گیر کرده باشد یا یاتاقان‌های موتور قفل کرده باشند. برق را قطع کنید، پروانه را دستی بررسی و تمیز کنید. اگر خود موتور قفل شده، احتمالاً نیاز به تعمیر یا تعویض دارد.
- خرابی کلید یا کنترلر: کلید فشار، کلید شناور یا تابلو کنترل معیوب می‌تواند عملکرد پمپ را متوقف کند. برای رفع عیب پمپ، کلید را تست کنید یا مستقیم از مدار خارج کرده و قطعه معیوب را تعویض کنید.
2. مشکل دبی صفر پمپ
- از بین رفتن پرایمینگ: ورود هوا به خط مکش، کم بودن سطح آب منبع یا نشتی در خط مکش ممکن است باعث این مشکل شود. اگر سیستم روشن است اما آب نمی‌دهد، برای عیب یابی پمپ و لوله مکش را مجدداً پر از آب کنید، اتصالات مکش را از نظر نشتی بررسی کنید و اگر لازم بود، کاسه نمد و آب بندی را تعویض کنید. اگر در پمپ هوا جمع شده، محفظه را هواگیری کنید و بعد پمپاژ را از سر بگیرید.
- گرفتگی در لوله مکش یا فیلتر: آشغال گرفتن یا انباشته شدن ذرات در ورودی یا فیلتر منبع آب، می‌تواند مانع جریان شود. وضعیت را بررسی کنید و گرفتگی را برطرف نمایید.
- خرابی سوپاپ مکش: اگر پمپ سوپاپ مکش دارد، ممکن است گیر کردن یا نشتی این بخش باعث صفر شدن دبی باشد. سوپاپ را باز کنید و اگر لازم بود، به فکر تعمیر یا تعویض باشید.
- آسیب یا گرفتگی پروانه: ممکن است پروانه شکسته، ساییده یا توسط جسمی مسدود شده باشد. برق را قطع کنید، پمپ را باز و پروانه را بررسی، تمیز یا تعویض کنید.
- هوا گرفتگی در خط مکش: اگر اتصالات لوله مکش ترک خورده یا شل باشند، هوا وارد سیستم می‌شود و سیال حباب زده اجازه گردش درست را نمی‌دهد. نشتی را پیدا کنید و با دقت آب بندی را تمدید نمایید.
- ارتفاع بیش از حد: اگر لوله مکش خیلی بلند باشد یا اصطکاک بالا باشد، ممکن است قدرت یا ماکزیمم هد پمپ جوابگوی پمپاژ سیال نباشد. یا پمپ را نزدیک‌تر به منبع آب منتقل کنید، یا منبع را بالاتر ببرید.
- کمبود آب در منبع: منبع آب ممکن است خالی شده یا سطح آن خیلی پایین باشد. صبر کنید تا منبع پر شود یا سطح آب را بررسی کنید.
- چرخش اشتباه موتور: جهت چرخش موتور را طبق علامت‌های روی بدنه پمپ بررسی کنید. اگر در جهت اشتباه می‌چرخد آب پمپاژ نخواهد شد.
- گرفتگی یا گیر کردن روتور: پمپ و محفظه را باز کنید و روتور را از نظر گرفتگی یا گیر بررسی و برطرف کنید.
3. پایین بودن دبی پمپ
- هواگرفتگی مکش: اگر عیب یابی پمپ آب را انجام می‌دهید و به هواگرفتگی مشکوکید، با شعله کبریت می‌توان نشتی فلنج را تست کرد. برای سوخت‌هایی مثل بنزین یا مواد شیمیایی، ورودی را ببندید و خط مکش را تحت فشار قرار بدهید؛ افت فشار روی گیج نشتی را مشخص می‌کند.
- گرفتگی جزئی در خطوط: وجود رسوب یا زباله در لوله مکش یا خروجی می‌تواند دبی را کاهش دهد. لوله‌ها را بررسی و تمیز کنید.
- فرسایش پروانه: اگر تیغه‌های پروانه خورده یا آسیب دیده باشند، راندمان پمپ پایین می‌آید. پروانه را تعویض کنید.
- ظرفیت نامناسب پمپ: انتخاب نادرست باعث می‌شود پمپ سیستم هد یا دبی موردنیاز را تأمین نکند. نیاز سیستم را مجدد بررسی کنید و اگر لازم بود، به فکر خرید پمپ آب مناسب باشید.
- افت ولتاژ: پایین بودن ولتاژ باعث کند کار کردن موتور می‌شود. برای عیب یابی پمپ، منبع برق و کابل‌ها را بررسی کنید.
- کارکرد خشک پمپ (متناوب): اگر آب‌رسانی منظم نیست یا خط مکش مشکل دارد، ممکن است پمپ گاهی بدون آب کار کند. منبع آب و سلامت خط مکش را بررسی کنید.
- اتلاف بیش از حد انرژی در لوله‌کشی: خم زیاد، قطر کم یا طول زیاد لوله‌ها، اصطکاک بالایی ایجاد می‌کند. حدالامکان قطر لوله‌ها را کاهش بدهید و تعداد بازویی‌ها را کم کنید.
- نیمه‌باز بودن شیر خروجی: اگر شیر خروجی کامل باز نباشد، دبی کاهش می‌یابد. مطمئن شوید تمام شیرها کاملاً باز هستند.
4. مکش ضعیف پمپ
- نشتی هوا در خط مکش: هواگرفتگی علاوه بر تأثیر منفی روی دبی، عملکرد مکش پمپ را هم مختل می‌کند. تمام اتصالات و خود لوله را بررسی کنید، اتصالات شل را محکم کنید و بخش‌های آسیب‌دیده را تعمیر یا تعویض نمایید.
- گرفتگی صافی یا شیر یکطرفه انتهایی: برق را قطع کنید و هرگونه آلودگی یا انسداد را از فیلتر و شیر یکطرفه کامل تمیز کنید.
- کمبود آب در منبع: ممکن است سطح آب در منبع (چاه، مخزن یا هر منبع دیگر) به حدی پایین باشد که پمپ نتواند به‌درستی عمل کند یا منبع آب کاملاً خالی شده باشد. سطح آب را بررسی کنید و اگر پایین است، صبر کنید تا منبع پر شود. اگر امکان دارد طول خط مکش را افزایش دهید.
- سایش پروانه یا قطعات داخلی پمپ: پروانه و قطعات داخلی پمپ را از نظر فرسودگی یا آسیب بررسی کنید. در صورت مشاهده ساییدگی، قطعات فرسوده را تعویض کنید تا عملکرد پمپ به حالت بهینه بازگردد.
5. افزایش بیش از حد توان مصرفی موتور
- گرفتگی جزئی در پمپ یا لوله خروجی: برق را قطع کنید، قطعات داخلی پمپ را از نظر انسداد بررسی کنید و مطمئن شوید تمام شیرهای خط خروجی باز هستند و گرفتگی ندارند.
- عملکرد خارج از منحنی طراحی (هد بالا یا دبی پایین): اگر پمپ مجبور شود تحت فشار خیلی بالا یا جریان خیلی کمتر از مقدار طراحی شده کار کند، مصرف برق بالا می‌رود. شرایط فشار و دبی سیستم را با منحنی عملکرد پمپ مقایسه کنید و مقاومت سیستم را طوری تنظیم کنید که عملکرد پمپ به نقطه بهینه نزدیک شود.
- سایش پروانه یا پوسته داخلی: فرسودگی زیاد پروانه یا بدنه داخلی پمپ باعث کاهش بازدهی می‌شود و موتور برای حفظ عملکرد، برق بیشتری مصرف می‌کند. این قطعات را بررسی و در صورت ساییدگی شدید، تعویض نمایید.
- ناهماهنگی ولتاژ یا سیمکشی: ولتاژ نامناسب یا سیمکشی معیوب و نازک می‌تواند باعث شود موتور بیش از حد جریان مصرف کند. ولتاژ ورودی را با مشخصات موتور تطبیق بدهید و از صحیح بودن سایز و اتصالات سیم‌ها اطمینان حاصل کنید. اگر لازم بود برای عیب یابی پمپ آب با برقکار مشورت کنید.
- بالا بودن ویسکوزیته سیال: اگر سیال مورد استفاده ویسکوزیته‌ای بالاتر از حد طراحی‌شده پمپ داشته باشد، توان مصرفی بیشتر می‌شود. این مورد را با شرایط طراحی پمپ مقایسه کرده و اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهید.
- سفت بودن پکینگ‌ها: پکینگ‌هایی که بیش‌از‌حد سفت بسته شده باشند، مقاومت زیادی ایجاد می‌کنند و منجر به افزایش توان مصرفی موتور می‌شوند. پکینگ‌ها را بررسی کرده و در صورت لزوم تنظیم نمایید.
6. داغ شدن بلبرینگ‌ها
- کمبود یا آلودگی روانکاری: اگر مقدار گریس کم باشد یا آلودگی مثل گرد و غبار یا رطوبت در روغن یا گریس وجود داشته باشد، بلبرینگ باعث افزایش اصطکاک و حرارت می‌شود. میزان و وضعیت روانکاری را بررسی کرده و در صورت نیاز، بلبرینگ‌ها را تمیز کنید و با گریس مناسب پر نمایید.
- عدم هم‌راستایی پمپ و موتور: اگر محورهای پمپ و کوپلینگ موتور در یک راستا نباشند، بلبرینگ‌ها تحت فشار غیرعادی قرار می‌گیرند و گرم می‌شوند. هم ترازی دقیق محور پمپ و موتور را بررسی و اصلاح کنید تا فشار اضافی از روی بلبرینگ‌ها برداشته شود.
- فرسودگی یا خرابی بلبرینگ‌ها: اگر بلبرینگ‌ها آسیب‌دیده یا فرسوده باشند، باید تعویض شوند. این کار معمولاً باید توسط متخصص یا تعمیرکار پمپ انجام شود.
7. داغ کردن موتور
- کمبود ولتاژ: افت ولتاژ باعث می‌شود موتور بیش از حد گرم شود. علت افت ولتاژ را شناسایی و برطرف نمایید.
- انسداد مسیر خروج: هرگونه گرفتگی در مسیر خروجی را رفع کنید تا عملکرد موتور به حالت عادی برگردد.
- گیر کردن پمپ: اگر پمپ گیر کرده باشد، افزایش دمای موتور را درپی خواهد داشت. برای عیب یابی پمپ، با دقت دستگاه را بررسی کنید و ببینید گیر کردن به چه علتی رخ می‌دهد تا به فکر چاره باشید.
- گرفتگی لوله خروجی: گرفتگی در لوله خروجی باعث محدود شدن جریان آب و در نتیجه داغ شدن موتور می‌شود. مسیر خروج را بررسی کنید و انسدادها را پاک‌سازی نمایید.
- دمای محیط بالا یا تهویه نامناسب: مطمئن شوید پمپ در محیطی با تهویه مناسب و دمای قابل قبول نصب شده است تا گرمای اضافی ایجاد نشود.
- خرابی بلبرینگ‌ها یا اشکال در خود موتور: اگر بلبرینگ‌ها خراب باشند باید تعویض شوند. اگر مشکل از خود موتور باشد، با خدمات پس از فروش تماس بگیرید.
8. کاویتاسیون (Cavitation)
مشکل کاویتاسیون زمانی رخ می‌دهد که فشار در قسمت مکش پمپ بیش از حد پایین باشد و باعث شود سیال داخل پمپ حباب بزند. این حباب‌ها با فشار و سرعت زیادی می‌ترکند و به اجزای پمپ آسیب می‌زنند.
- فشار ناکافی در مکش: وقتی فشار مکش پمپ خیلی پایین باشد، در مایع حباب‌های بخار شکل می‌گیرند که با ترکیدن ناگهانی، به تجهیزات آسیب می‌زنند. برای جلوگیری از این پدیده، باید فشار مثبت خالص در مکش (NPSH) را افزایش بدهید. راهکارهایی مثل بالا بردن سطح مایع یا کاهش اصطکاک در مسیر مکش برای رفع این عیب پمپ پاسخگو هستند.
- دمای بالای مایع: افزایش دمای سیال باعث می‌شود فشار بخار بالا برود و احتمال کاویتاسیون بیشتر شود. اگر شرایط اجازه می‌دهد، دمای سیال ورودی را کاهش دهید تا NPSH در دسترس پمپ بیشتر شود.
- شیر نیمه‌باز در مسیر مکش: اگر شیر ورودی کاملاً باز نباشد، جریان محدود شده و افت فشار رخ می‌دهد. مطمئن شوید تمام شیرهای مکش کاملاً باز باشند تا جریان بدون مانع به پمپ برسد.
جهت آشنایی کامل مطلب پدیده کاویتاسیون چیست و انواع کاویتاسیون در پمپ‌ها را نیز بخوانید.
9. نشتی در آب‌بندی
- فرسودگی آب بندی مکانیکی: آب‌بند مکانیکی مثل کاسه نمد و واشرها، به مرور فرسوده شده و باعث نشتی می‌شوند. برای عیب یابی پمپ آب، سطح آب بندی ها را چک کنید و ببینید آیا علامتی از سایش یا خرابی وجود دارد یا خیر. در صورت نیاز، آب بندی را تعویض کنید.
- خرابی پکینگ: پکینگ‌های قدیمی، فشرده یا آسیب‌دیده دیگر عملکرد موثری ندارند. می‌توان با تنظیم پکینگ، آن را سفت کرد یا در صورت خرابی زیاد، پکینگ‌ها را تعویض کرد.
- عدم هم‌راستایی شفت: ناهم‌راستایی بین شفت پمپ و موتور، فشار نامتقارن به آب‌بند وارد کرده و موجب نشتی می‌شود. با ابزار دقیق، هم‌راستایی شفت‌ها را کنترل و اصلاح کنید تا از نشتی بیشتر جلوگیری شود.
10. لرزش پمپ
- ناهم‌راستایی پمپ و موتور: یکی از دلایل رایج لرزش بالا و خرابی زودرس بلبرینگ، هم‌راستا نبودن شفت پمپ و موتور است.برای عیب یابی پمپ، باید نگاهی به کوپلینگها بیندازید و شفت‌ها را به‌درستی هم‌راستا کنید تا کارکرد نرم و بدون لرزش حاصل شود.
- بلبرینگ‌های فرسوده یا معیوب: خرابی یا روانکاری نامناسب بلبرینگ‌ها باعث لرزش شدید و صدای غیرعادی می‌شود. بلبرینگ‌ها را بررسی کنید و اگر لازم بود، تعویض و روانکاری مناسب انجام دهید.
- پروانه نامتعادل: وجود رسوبات، خوردگی یا هر اشکال فیزیکی دیگری می‌تواند پروانه را از تعادل خارج کرده و باعث لرزش شود. برق پمپ را قطع کنید، پروانه را تمیز کنید و در صورت نیاز، پروانه جدید روی پمپ بیندازید.
- شل بودن پیچ‌های پایه: اگر پیچ‌های پایه پمپ شل باشند، کل دستگاه در حین کار دچار لرزش می‌شود. تمامی پیچ‌های نصب را بررسی نمایید و در صورت نیاز محکم کنید.
11. گیرپاژ کردن پمپ
- وجود جسم خارجی: گیرپاژ پمپ ممکن است به دلیل ورود ذرات جامدی مثل شن یا سنگ‌ریزه به داخل پروانه اتفاق بیفتد. در چنین مواردی باید بعد از قطع برق، پمپ را باز و قطعات آن را نظافت کنید.
- خرابی بلبرینگ‌ها: بلبرینگ‌های خراب، مستهلک و شکسته باعث افزایش اصطکاک و در نهایت گیرپاژ شافت پمپ آب می‌شوند. این ایراد معمولاً با لرزش و صدای غیرعادی همراه است. باید پمپ را به تکنسین مسلط بسپارید تا پمپ را باز و بلبرینگ‌ها را تعویض کند.
- خرابی آب بندی مکانیکی: اگر آب بندی آسیب دیده باشد، آب به داخل محفظه نفوذ می‌کند و به شافت می‌چسبد. همچنین کارکرد خشک آن می‌تواند باعث داغ شدن و خرابی شود. مکانیکال سیل باید تعویض شده و دلیل کارکرد خشک (مثل کم‌آبی) نیز برطرف شود.
- رسوب‌گیری یا زنگ‌زدگی: کیفیت پایین آب یا عدم استفاده طولانی می‌تواند باعث چسبیدن پروانه به بدنه شود. پمپ را باز کرده و رسوبات یا زنگ‌زدگی را پاک کنید. برای پیشگیری، سیستم را با مواد ضد رسوب شستشو بدهید یا پمپ را به صورت دوره‌ای روشن کنید.
- ایراد در موتور (سوختن سیم‌پیچ یا اتصال کوتاه): سوختگی سیم‌پیچ‌ها یا اتصال کوتاه می‌تواند باعث شود پمپ گیرپاژ به نظر برسد و معمولاً با بوی سوختگی همراه است. سیم‌پیچ الکتروموتور پمپ باید توسط تکنسین برقکار تعمیر یا تعویض شود.
12. صدای زیاد پمپ
- هوا گرفتگی سیستم: هوای گیر افتاده در خط مکش یا داخل پمپ باعث می‌شود صدای غرغره و ضربه از داخل پمپ به گوش برسد.. سیستم را به‌درستی هواگیری کنید و از آب‌بندی کامل خط مکش اطمینان حاصل نمایید.
- کاویتاسیون: اگر صدای ترق‌وتروق از داخل پمپ شنیدید، احتمال کاویتاسیون را بدهید. برای رفع آن، فشار مکش را بالا ببرید یا دمای مایع را کاهش دهید.
- بلبرینگ‌های معیوب: فرسودگی بلبرینگ‌ها باعث اصطکاک و تولید صداهایی مثل سایش یا جیغ می‌شود. وضعیت بلبرینگ را بررسی کنید تا در صورت نیاز تعویض و روانکاری انجام بدهید.
- عدم هم‌راستایی: اگر هم‌راستایی بین شفت‌ها درست نباشد، تنش مکانیکی ایجاد شده باعث لرزش و صدای غیرعادی می‌شود. شفت‌ها را با دقت تنظیم کنید.
- پروانه آسیب‌دیده یا نامتعادل: پروانه‌ای که آسیب دیده یا به دلیل جرم‌گرفتگی از تعادل خارج شده، باعث لرزش و صدای تق‌تق می‌شود.
- نصب اشتباه یا پایه ناپایدار: پایه نامناسب یا بدون لرزه‌گیر، لرزش و صدا را تشدید می‌کند. پیچ‌ها را محکم نمایید و در صورت نیاز از لرزه‌گیر یا پایه محکم‌تری استفاده کنید.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب علت صدای زیاد پمپ آب خانگی چیست و چطور آن را رفع کنیم؟ را از دست ندهید.
جمع بندی
مشکلات رایج پمپ مانند کاویتاسیون، نشتی یا خرابی بلبرینگ‌ها می‌توانند باعث افت عملکرد و توقف‌های پرهزینه شوند. با روش های عیب یابی پمپ و بررسی دقیق خود دستگاه، موتور، لوله‌کشی و کنترل‌ها، می‌توانید به موقع ایراد را از بین ببرید تا هزینه تعمیر پمپ آب سر به فلک نکشد و فرایند کار را متوقف نکند.
رفع مشکلاتی مثل هواگرفتگی، خرابی آب‌بندی یا عیب یابی کوپلینگ پمپ آب، نقش مهمی در حفظ عملکرد بهینه و افزایش عمر تجهیزات دارد. نگهداری منظم و پیشگیرانه نیز کلید کاهش خرابی‌های آینده است.
گاهی اوقات عیب‌یابی شخصی به‌تنهایی کافی نیست و امکان دارد مشکل دوباره تکرار شود و هزینه‌های بیشتری به همراه داشته باشد. برای بررسی تخصصی و دریافت مشاوره فنی، با تیم کارشناسی ما تماس بگیرید تا پمپ شما به‌درستی ارزیابی و رفع ایراد شود.
سؤالات متداول عیب یابی پمپ آب
- چرا پمپ هنگام روشن شدن درست کار می‌کند ولی بعد از مدتی دبی افت می‌کند؟ ممکن است فیلتر یا خط مکش دچار گرفتگی شده یا هوا به سیستم وارد شده باشد. افزایش دمای سیال یا خرابی تدریجی پروانه هم می‌تواند باعث کاهش دبی شود.
- چرا پمپ روشن می‌شود اما کار نمی‌کند؟ احتمال دارد پروانه گیر کرده، شفت پمپ شکسته باشد یا موتور بدون انتقال توان به پمپ بچرخد. وجود هوا یا خشک کار کردن، عملکرد پمپ را مختل می‌کند.
- تفاوت عیب‌یابی پمپ‌های سانتریفیوژ و جابجایی مثبت چیست؟ عیب‌یابی پمپ سانتریفیوژ بیشتر بر نشت، کاویتاسیون و هم‌راستایی تمرکز دارد، در حالی‌که پمپ جابجایی مثبت بیشتر درگیر نشتی داخلی، ساییدگی قطعات و نوسان فشار است.
- کاویتاسیون را چطور می‌شود تشخیص داد؟ با شنیدن صدای تق‌تق یا غرغر غیرعادی از پمپ، کاهش دبی و لرزش بیش از حد، می‌توان به وجود کاویتاسیون مشکوک شد. بررسی NPSH نیز به تشخیص دقیق کمک می‌کند.
